انواع ناهنجاری های فکی و درمانهای موجود برای رفع آنها:
1. تنگی فک بالا (Maxillary constriction)
2. عقب بودن فک بالا (Maxillary deficiency)
3. بزرگی فک بالا (Maxillary protrusion)
4. کوچکی فک پایین (Mandibular Deficiency)
5. بزرگی فک پایین (Mandibular prognathism)
تنگی فک بالا (Maxillary constriction)
تنگی فک بالا یکی از شایعترین ناهنجاری های فکی میباشد که به علل مختلفی ایجاد میشود. از مهمترین دلایل ایجاد آن تنفس دهانی و بعد از آن عادات نادرست از جمله مکیدن انگشت میباشد. اگر سن بیمار کم باشد ، می توان با پلاک های متحرک پیچ دار فک بالا را از نظر بعد عرضی باز نمود . در هنگام تحویل پلاک متحرک پیچ دار نحوه باز کردن که به طور معمول هفته ای دوبار است ، به بیمار آموزش داده می شود . در بعضی از موارد می توان از پیچ های Hyrax که کمی بزرگتر هستند و برای باز کردن درز میانی کام به کار برده می شوند ، استفاده کرد باید خاطر نشان کرد که نوع پیچ به کار برده شده بستگی به سن بیمار، شدت و نوع ناهنجاری دارد .
عقب بودن فک بالا (Maxillary deficiency)
گاهی فک بالا دارای رشد ناکافی در جهت قدامی خلفی می باشد . به عبارت دیگر ممکن است عقب تر از موقعیت صحیح خود قرار داشته باشد که در این صورت از دستگاههای خارج دهانی بر روی صورت استفاده می شود که این دستگاهها با کش هایی به پلاک متحرک فک بالا وصل می شوند و فک بالا را به جلو هدایت می نمایند . دستگاههای خارج دهانی که برای این منظور استفاده می شوندFace mask یا Reverse chin cap می باشند . البته با دستگاههای دیگر ارتودنسی که شامل پلاک های متحرک داخل دهانی به همراه میله هایی که در ناحیه جلوی خود دارند می توان فک بالا را به جلو آورد در این دستگاهها با فشار زبان که به این میله ها وارد می شود ، می توان با کمک نیروی زبان کاهش رشد فک بالا را جبران کرد . این درمان ها می بایست در سن کم و قبل از بلوغ انجام شود در صورتی که بیمار بعد از بلوغ و اتمام رشد مراجعه نماید ، نیاز به جراحی خواهد داشت.
بزرگی فک بالا (Maxillary protrusion)
در بعضی موارد ممکن است فک بالا بزرگ و جلو قرار گرفته باشد که در اصطلاح به آن Maxillary protrusion گفته می شود . در این صورت برای عقب بردن فک بالا می بایست از دستگاههای خارج دهانی به نام هدگیر (Headgear) استفاده کرد که با کمک کش هایی که روی سر یا پشت گردن قرار می گیرد، می توان از رشد زیاد فک بالا جلوگیری کرد . دستگاههای هدگیر انواع مختلفی دارند که با توجه به نوع ناهنجاری می توان از هر یک از آنها استفاده کرد. این درمان ها نیز می بایست در دوران رشد قبل از بلوغ انجام شود . در صورت عدم مراجعه بیمار در زمان مناسب (قبل از بلوغ) برای عقب بردن فک بالا نیاز به جراحی خواهد بود
کوچکی فک پایین (Mandibular Deficiency)
در صورتی که فک پایین بیمار کوچک باشد و یا رشد آن کمتر از مقدار معمول باشد که در اصطلاح به آن Mandibular deficiency می گویند می بایست با کمک دستگاههای فانکشنال فک پایین را به سمت جلو هدایت کرد . این درمان ها جزء درمان های ارتوپدیک محسوب می گردد . به عبارت دیگر با این دستگاههای فانکشنال اصلاح فکین انجام می شود . اصولاً دستگاههای فانکشنال دستگاههای متحرک بزرگی هستند که باعث تحریک رشد فک پایین می شوند تا فک پایین به اندازه و جایگاه طبیعی خود برسد . این درمانها بایستی قبل از بلوغ انجام شود تا بهترین نتیجه عاید بیمار شود . در صورت عدم انجام این درمانها در زمان مناسب ( قبل از بلوغ ) ممکن است در آینده نیاز به جراحی فک وجود داشته باشد .
بزرگی فک پایین (Mandibular prognathism)
این ناهنجاری که شاید بتوان از آن به عنوان سخت ترین مشکل فکی نام برد ، چندان به درمانهای متحرک که معمولاً شامل چانه بند می باشد ، پاسخ نمی دهد . کتاب های معتبر ارتودنسی در این زمینه همگی معتقدند که توانایی چندانی در جلوگیری از رشد زیاد فک پایین با استفاده از چانه بند وجود ندارد . این دستگاهها فقط فک پایین را به پایین و عقب می چرخانند و باعث دراز شدن صورت بیمار می شوند. معمولاً این بیماران زمینه ژنتیکی برای رشد زیاد فک پایین را در خانواده دارند . درمان قطعی این ناهنجاری جراحی فک به منظور عقب بردن فک پایین می باشد که به اصطلاح به آن Mandibular set back می گویند . در این ناهنجاری بیمار نیاز به ارتودنسی قبل از جراحی دارد. سپس بیمار تحت جراحی قرار می گیرد و بعد از جراحی ادامه درمان ارتودنسی انجام میشود.
.