ا
رتودنسی متحرک (Removable orthodontics)
منظور از ارتودنسی با دستگاه متحرک این است که بیمار می تواند دستگاه ارتودنسی را از دهان خارج کند. ارتودنسی متحرک شامل دو دسته کلی می شود :یک گروه عبارتند از پلاک های متحرک ساده برای حرکات جزئی دندانی و گروه دیگر شامل پلاک متحرکی که برای رفع ناهنجاریهای فکی مانند عقب بودن فک پایین یا بالا به کار می رود و به آنها دستگاه های فانکشنال گفته میشود. . پلاک متحرک می تواند به صورت مستقل و یا به همراه ارتودنسی ثابت به کار برده شود. دستگاههای متحرک هر چند در مرتب کردن دندانها به اندازه انواع ثابت موثر نیستند، اما در رفع ناهنجاریهای فکی در سنین رشد (کودکی و نوجوانی) می‌توانند بسیار موثر باشند.
پلاک های متحرک
از پلاک های متحرک برای مرتب کردن دندانها در شرایطی استفاده می شود که یا بی نظمی دندانها کم است و در ضمن سن بیمار برای انجام درمان ارتودنسی ثابت کم می باشد . به عبارت دیگر دندانهای شیری با دندانهای دائمی جایگزین نشده اند.
پلاک های متحرک دارای گیره هایی هستند که به کمک آنها روی دندانها نگهداشته میشوند. بعد از هر وعده غذایی پلاک متحرک ارتودنسی می بایست از دهان خارج شده و با کمک مسواک و خمیردندان برساژ شوند و سپس زیر جریان آب شسته شوند
بعضی از پلاک های متحرک فقط فنرهایی دارند که هر بار توسط ارتودنتبست فعال میشود. بعضی دارای پیچ می باشد که در خانه و توسط والدین بیمار مطابق دستور ارتودنتبست باز میشود. بدین صورت که والدین آچار پیچ را در سوراخی که در انتهای فلش موجود در روی پلاک وجود دارد قرار داده و به سمت نوک فلش تا انتها حرکت میدهند تا پیچ یک دور پیچانده شود .
با هر بار باز کردن پیچ تنها 25/0 میلیمتر پلاک باز می شود که باعث افزایش عرضی فک می شود . در اثر باز کردن پیچ ممکن است فاصله ای بین دندانها ( به خصوص دندانهای جلو ) ایجاد شود که نگران کننده نیست و نشانه پاسخ به درمان است . با باز کردن پیچ ممکن است مقداری درد احساس شود که برای کاهش درد بیمار می تواند از یک مسکن مانند استامینوفن استفاده نماید.
لازم به ذکر است که در روزهای اول در هنگام استفاده از پلاک متحرک مشکلاتی در تکلم ، ترشح زیاد آب دهان و غیره برای بیمار ایجاد می شود که معمولاً بعد از چند روز برطرف می شود.
مساله بسیار مهم در ارتودنسی متحرک لزوم همکاری بیمار برای موفقیت درمان است. اگر بیمار چند روز از پلاک استفاده نکند ممکن است پلاک در دهان جای نگیرد که به علت عدم تطابق پلاک با دهان است .
این امر به خصوص در پلاک های پیچ دار مشاهده می شود . در هنگامی که بیمار چند روز از پلاک پیچ دار استفاده نمی کند ، به دلیل برگشت نتایج درمانی پلاک در دهان نخواهد نشست و نیاز است که دوباره قالب گیری شود و به بیمار پلاک دیگری داده شود که باعث افزایش هزینه درمان میشود.
دستگاه های فانکشنال ارتودنسی
دستگاههای متحرک برای جابجایی فکین نیز به کار برده می شود. این دستگاهها برای جلو آوردن فک پایین و یا جلو آوردن فک بالا براساس نیاز بیمار به کار برده می شوند و به آنها دستگاه های فانکشنال (Functional appliance) گفته میشود. انواع مختلفی از این دستگاهها وجود دارند که بسته به اینکه مشکل فکی، کوچک بودن فک پایین، فک بالا و یا بزرگ بودن هر یک از آنها نسبت به دیگری است، از انواع خاصی در سنین مشخصی استفاده میشود.
به عنوان مثال، دستگاه های فانکشنالی که از آن ها برای درمان فک پایین عقب مانده و کوچک استفاده می گردد با ایجاد تغییر در فانکشن و یا عملکرد فکین، فک پایین را مرتب تحت کشش قرار داده و باعث تحریک رشد آن و جلو آمدن آن میشود. جلو زدگی فک بالا نیز به کمک همین دستگاه های فانکشنال به همراه دستگاه های خارج دهانی به نام “هدگیر” درمان می گردد.
دستگاه های فانکشنال ارتودنسی به دو گروه عمده ثابت و متحرک تقسیم می شوند. که نوع متحرک رایجتر است. نوع ثابت آن بر روی دندان ها ثابت می باشد و بیمار نمی تواند آن را بر دارد. از مهمترین مزایای دستگاه های ثابت، کاهش نیاز به همکاری بیمار در خصوص گذاشتن مرتب دستگاه می باشد. اما رعایت بهداشت در نوع ثابت دشوار می باشد و دقت بیشتری لازم دارد. اما در نوع متحرک بیمار می تواند هر زمان که بخواهد دستگاه را بردارد و مجددا در دهان قرار دهد. رعایت بهداشت در دستگاه های متحرک ساده تر از دستگاه های ثابت می باشد اما این دستگاه ها نیاز به همکاری بیشتری از سمت بیمار دارند تا پاسخ درمانی مناسب حاصل گردد.
انواع مختلف دستگاه های فانکشنال متحرک نیز وجود دارد. برخی از مهمترین آن ها عبارتند از: فرانکل Frankel، Bionator، Activator، R-appliance، فرمند Farmand.